“نامه به سیمین” نامهایست که ابراهیم گلستان به بهانهی دعوت سیمین به خانهاش و تجدید دیدار بعد از ۲۰ سال برای او نوشته. همچنین جوابیهایست به نامهای از سیمین البته با ۶ ماه تأخیر.
گلستان چند بار در میان حرفهایش میگوید: “حرف توی حرف میآید، خب بیاید.” همین خب بیایدها به حداقل ۱۰۳ صفحه منجر میشود. (صفحاتی از نامه گم شده.)
گلستان از نظرش دربارهی مهاجرت و استعمار شروع میکند. از تسلطش بر تاریخ و شناخت آدمهای معاصر دنیای ادبیات و سینما به واسطهی روابطٍ بسیار و حضور فعالش در جامعهی آن روزهای ایران، استفاده میکند و به شیوهی خودش مسائل را از زاویهی دیگری – مثل همیشه- نقد میکند. او به استعمار طور دیگری نگاه میکند و میگوید: فتحها بیشتر نتیجهی ضعفهاست نه تواناییها. مهاجرت را صرفا حضور در کشورٍ دیگری نمیداند و معتقد است حتی وقتی در خانهاش در دروس هم زندگی میکرده مهاجر بوده.
از هدایت، بهآذین، خانلری، طبری، مصباحزاده و بسیاری دیگر حرف به میان میآید. به فردوسی میتازد. نیما را ستایش میکند. فروغ و اخوان را شایستهی امکاناتی که در اختیارشان گذاشته میداند.
برداشت من اما این است که گلستان در این نامه رندیِ خاص خودش را به خرج داده. با آنکه دربارهی همه بیپرده حرف میزند اما انگار یا به جلال ارادت قلبی خاصی دارد یا مراعاتِ حال سیمین را میکند که بعد از ۵۰ صفحه که تاریخ ایران و جهان را بررسی میکند یا به خاطراتش از پدر سیمین میپردازد تازه میرسد به جلال.
انگار همهی اینها را گفته و گفته که با شیب ملایم و کمتر گزندهای به در سطح ماندنِ جلال اشاره کند. اما وقتی که شروع میکند اینطور مینویسد: اما از حزب او یک زمینهی سیاسی و فکری که ریشه در تفکر مارکسیستی داشته باشد برنداشته بود، بیشتر به صدا و شعار و کارهای چاپی و تشکیلاتی در حد پادوی کامبخش یا کیانوری آشنا شده بود […] حتی کسانی همان اصول مارکسیستی را عملا در مبارزه با مارکسیستی به کار بردند، اما هرگز در هیچکدام از کارهای نوشتهئی یا هرجور دیگرِ جلال نه استفادهای از این اصول میبینی نه بحث و استدلال بر ضد آن، به جز دشنام. دشنام و ضدیت خود نشانهای از چیزهای دیگر است. او از میان این همه تنها به سطح آن جریان بس کرد. بس کرد غسلی در آن کند و نه یک شستوشو در آن، به آن، از آن. [صفحهی ۷۷ و ۷۸].
آنجا که از خیانتِ سکوت در برابر خزعبلات در تاریخ میگوید و بعدتر سیمین را به مدارا با جلال متهم میکند، میشود مطمئن شد که این برداشت چندان هم بیاساس نیست.
“نامه به سیمین” نامهای طولانی و کتابی کوچک است که خواندنش – به فرضِ صداقت گلستان- دید تازهای از جهانِ هنرمندان و روشنفکرانِ آن دورهی ایران را میدهد که حتی در حد رفع کنجکاوی هم خالی از لطف نیست. گرچه تحلیلهای گلستان از بسیاری از مسائل قابل تأمل است.
مشخصات کتاب:
نامه به سیمین/ نوشتهی ابراهیم گلستان، با مقدمهای از عباس میلانی
انتشارات بازتاب نگار
چاپ اول: بهار ۱۳۹۶
۱۰۶ صفحه
قیمت ۹۰۰۰ تومان